W dniach 13-15 maja 2010 r. odbyły się warsztaty dla nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów pt.: „Najcenniejsze walory przyrodnicze i kulturowe Bieszczadów i Pogórza Przemyskiego oraz ich ochrona”.
Pierwszego dnia odbyły się kilkugodzinne zajęcia terenowe prowadzone przez dr Stanisława Kucharzyka na trasie: Makowa – Góra Filipowa – Góra Bryłowa – Potok Sopotnik – Kalwaria Pacławska oraz Kalwaria Pacławska – dolina Wiaru. Podczas zajęć terenowych poznawano zróżnicowanie nieleśnych zbiorowisk roślinnych i siedlisk przyrodniczych Natura 2000, w tym szczególnie łąki świeże i murawy kserotermiczne. Murawy kserotermiczne występujące w tej strefie Pogórza Przemyskiego zajmują strome zbocza, najczęściej o ekspozycji południowej, o glebach płytkich i szkieletowych, wykształconych z łatwo erodujących utworów lessowych. Siedliska te były w przeszłości ekstensywnie użytkowane, głównie przez wypas. Uczestnicy zajęć poznawali warunki siedliskowe muraw kserotermicznych i ich główny skład gatunkowy. Rozpoznawali rośliny takie, jak: goździk kartuzek, zawilec wielkokwiatowy, przetacznik ząbkowany, głowienkę wielkokwiatową, przytulię północną, i inne.
Podczas zajęć zostały również omówione inne nieleśne
zbiorowiska przyrodnicze, jak szuwary wielkoturzycowe, mokre łąki
ziołoroślowe wiązówkowe i miętowe, łąki ostrożeniowe, czy rajgrasowe.
Ten zróżnicowany charakter szaty roślinnej jest wynikiem zarówno
szczególnego położenia geograficznego i orografii regionu, jak również
zmiennego w czasie i przestrzeni oddziaływania człowieka. W celu ochrony
tych walorów przyrodniczych i krajobrazowych utworzono tu dwa parki
krajobrazowe – Pogórza Przemyskiego i Gór Słonnych oraz starano się o
utworzenie parku narodowego. Na tym obszarze wydzielono ponadto cztery
obszary Natura 2000 (2 ostoje ptasie i 2 – siedliskowe). W trakcie zajęć
terenowych na trasie Kalwaria Pacławska – dolina Wiaru rozpoznawano
natomiast zbiorowiska leśne, jak grąd i buczynę karpacką w formie
podgórskiej. Uzupełnieniem zajęć terenowych była wieczorna prezentacja
dr S. Kucharzyka pokazująca bogactwo florystyczne muraw kserotermicznych
w różnych aspektach – wiosną, latem i jesienią.
Oprócz zajęć terenowych uczestnicy
poznawali historię regionu i najcenniejsze obiekty zabytkowe, jak jedną z
najstarszych cerkwi murowanych w Polsce - cerkiew obronną w Posadzie
Rybotyckiej oraz rezerwat leśno-krajobrazowo-kulturowy „Kalwaria
Pacławska”. O historii regionu i jego zabytkach opowiadał w interesujący
sposób pracownik Bieszczadzkiego Parku Narodowego - Adam Leń.
Drugiego dnia odbyły się zajęcia terenowe
prowadzone przez mgr inż. Grzegorza Szafrana na terenie Rezerwatu
Przyrody „Moczary” w Łukawcu oraz „Kamienne”. Rezerwat „Moczary” w
Łukawcu chroni duże skupisko czosnku siatkowatego, występującego w runie
grądu sub-kontynentalnego. W Polsce ten gatunek czosnku jest rzadki i
naturalnie występuje tylko w południowo-wschodniej części kraju.
Uczestnicy warsztatów mieli możliwość rozróżnienia czosnku siatkowatego
od czosnku niedźwiedziego oraz poznali jego wymagania siedliskowe.
Natomiast podczas zajęć terenowych w Rezerwacie „Kamienne” poznali
zespół świetlistej dąbrowy, z licznymi chronionymi i rzadkimi roślinami w
runie. O tej porze roku ścielił się kobierzec konwalii majowej.
Oprócz treści przyrodniczych uczestnicy
zwiedzili najcenniejsze obiekty kulturowe tego regionu, jak należące do
najstarszych cerkwi drewnianych w Polsce - cerkwie w Chotyńcu i Radrużu
oraz muzeum Kresów w Lubaczowie.
W ostatnim dniu warsztatów odbyły się
zajęcia terenowe prowadzone przez mgr Ewę Antoniewską w Arboretum w
Bolestraszycach. Arboretum (łac. arbor – drzewo) to wyodrębniony obszar,
na którym uprawiane są drzewa, krzewy, krzewinki dla celów naukowych i
hodowlanych. Arboretum w Bolestraszycach zostało założone w 1975 r. i
należy do cennych zabytków przyrody i kultury w tym regionie.
Historyczne założenie obejmuje park i dwór, w którym w połowie XIX w.
mieszkał i tworzył znakomity malarz Piotr Michałowski. Wiekowe drzewa,
pozostałe z dawnego parku, stanowią dziś malowniczy akcent wśród nowych
nasadzeń, na które składają się gatunki obcego i rodzimego pochodzenia,
często rzadkie, ginące i chronione. Uczestnicy rozpoznawali różne
gatunki roślin, zwiedzili ogród przystosowany dla osób niepełnosprawnych
oraz zapoznali się z ofertą edukacyjną Arboretum.
Ostatnim punktem programu było zwiedzanie
rezerwatu przyrody Szachownicy kostkowatej oraz fortów przemyskich. W
opowieść dotyczącą historii fortów włączył się Bartosz Grabski, który od
wielu lat interesuje się historią I wojny światowej oraz militariami z
tego okresu.
Oprócz zagadnień dotyczących walorów
przyrodniczych i kulturowych Pogórza Przemyskiego oraz Bieszczadów
omówione zostały ponadto sprawy organizacyjne związane z realizacją
programów „Moje Bieszczady” i „Zachowamy piękno i walory przyrodnicze
Bieszczadów”. Udział w warsztatach był okazją do pogłębienia
szczegółowej wiedzy z zakresu nauk przyrodniczych i geograficznych
regionu. Dał także możliwość wymiany doświadczeń w zakresie metod
nauczania funkcjonowania przyrody oraz wychowania ekologicznego dzieci i
młodzieży szkolnej oraz służy rozwijaniu wzajemnej współpracy pomiędzy
szkołami i Parkiem. W następnym numerze biuletynu przedstawimy analizę
dotyczącą oceny przebiegu oraz efektów warsztatów wykonaną na podstawie
ankiet wypełnionych przez uczestników.
Warsztaty były współfinansowane przez Unię
Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w
ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Uczestnicy warsztatów otrzymali bezpłatne wydawnictwa Bieszczadzkiego
Parku Narodowe-go oraz zaświadczenia wystawione przez Bieszczadzki Park
Narodowy i Podkarpackie Cen-trum Edukacji Nauczycieli Oddział w Krośnie.
W warsztatach uczestniczyło 30 osób.
Tekst i zdjęcia: Grażyna Holly
|