W roku 2020 w ramach projektu “Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk w ekosystemach nieleśnych Bieszczadzkiego Parku Narodowego w latach 2019-2023 (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020)” rozpoczęto intensyfikację działań związanych z usuwaniem barszczy kaukaskich. Barszcze kaukaskie (Sosnowskiego i Mantegazziego) to obce gatunki uznane za inwazyjne dla rodzimej flory. Rośliny te stanowią zagrożenie dla ludzi i zwierząt i przyczyniają się do wypierania rodzimych gatunków roślin.

Barszcz Sosnowskiego i Mantegazziego są największymi zielnymi roślinami w Europie. Może osiągnąć nawet 4 metry wysokości, a jego łodyga 10 cm grubości. Kwitnie w czerwcu i lipcu, najczęściej na obszarach nieużytkowanych przez ludzi - na łąkach, pastwiskach, polach oraz brzegach jezior lub rzek.

Oparzenia spowodowane przez roślinę mogą być bardzo groźne, nawet II i III stopnia. Objawy nasilają się w ciągu kilkunastu godzin. Najważniejsze z nich to silne zaczerwienienie skóry oraz pojawienie się charakterystycznych pęcherzy wypełnionych płynem. Mogą pojawić się również nudności i wymioty, podrażnienie dróg oddechowych, ból głowy oraz zapalenie spojówek. W skrajnych przypadkach po kontakcie z rośliną mogą pozostać brzydkie blizny.

Barszcze Sosnowskiego i Mantegazziego wywodzą się z rodziny selerowatych. Występowały głównie na terenie Kaukazu, później zaczęły rozprzestrzeniać się na terenach Europy Środkowej i Wschodniej. W latach 50-tych ubiegłego wieku uważano je za dobrą roślinę pastewną, stąd zaczęto je rozpowszechniać na terenach dawnych wpływów Związku Radzieckiego. Dopiero, gdy poznano ich toksyczne właściwości zaprzestano rolniczego wykorzystania barszczy. W Bieszczadach i na terenach sąsiednich zostały wprowadzone w latach siedemdziesiątych XX wieku na terenie Wojskowych Gospodarstw Rolnych prowadzonych w ramach Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW. Na obszarze Parku Barszcz Sosnowskiego występuje głównie na obszarach łąk ale spotkamy go także przy drodze na Bukowiec, ścieżce na Dźwiniacz oraz przy budynkach Stanicy Konia Huculskiego w Tarnawie Niżnej.

Walka z tą inwazyjną rośliną jest niezwykle trudna. Gatunek ten z łatwością opanowuje duże obszary, wykorzystując swoje przystosowania do rozprzestrzeniania się i zajmowania siedlisk. Barszcze kaukaskie produkują ogromne ilości nasion - jeden osobnik może ich wytworzyć od 20 do nawet 100 tysięcy. Nasiona cechują się wysoką zdolnością kiełkowania i żywotnością nawet do kilku lat po ich wytworzeniu. Barszcze wykorzystują mechanizm konkurencji tworząc rozległe i zwarte rozety liściowe, eliminując poprzez zacienienie inne gatunki roślin. W Bieszczadzkim Parku Narodowym gatunek ten występuje w obwodzie ochronnym Tarnawa, gdzie zabiegami punktowego usuwania objęto obszar 2,5 ha.

W tym sezonie zakończyliśmy pierwszy z trzech etapów eliminacji barszczy kaukaskich na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Główne prace, polegające na wykopywaniu , prowadzone były na obszarze siedlisk łąk świeżych i łąk wilgotnych w Tarnawie Niżnej. Usunięto 4250 szt. osobników.

Tekst przygotowany w ramach działań informacyjno -promocyjnych projektu “Czynna ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk w ekosystemach nieleśnych Bieszczadzkiego Parku Narodowego w latach 2019-2023” POIS.02.04.00-00-0015/18-01

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020”

koordynator projektu Ewelina Amarowicz