Niektóre problemy fitogeograficzne tego regionu omówili Pawłowski (1948) i Zemanek (1991a). Wymienieni wyżej autorzy dostarczają w swoich publikacjach wiele cennych informacji dotyczących:
- ekologicznych, geograficznych i historycznych uwarunkowań występowania roślin na połoninach,
- rozmieszczenia i zagęszczenia gatunków,
- wyrywkowych informacji o niektórych zespołach połoninowych.
Ogólne zależności pomiędzy morfologią pasm górskich, a rozmieszczeniem zbiorowisk połoninowych w Bieszczadach scharakteryzował Jenik (1983). Porównując zbiorowiska bieszczadzkich połonin ze zbiorowiskami innych pasm karpackich warto przeanalizować opracowania z Gór Czywczyńskich (Pawłowski, Walas 1948). Brakuje prac poświęconych zbiorowiskom połonin, zarówno z okresu ich pasterskiego użytkowania, jak też z okresu gdy po zaprzestaniu wypasu zachodziły tu istotne i bardzo dynamiczne przeobrażenia w składzie i strukturze zbiorowisk. Badania nad zbiorowiskami w słowackich Karpatach Wschodnich (Hadač i in. 1988), dotyczą przyszczytowych polan pasma granicznego, na ogół o antropogenicznym pochodzeniu. Zbiorowiska na tych polanach jedynie w niewielkim stopniu nawiązują do zbiorowisk połoninowych.
Podstawowe badania bieszczadzkich połonin, wykonane zostały w latach 1981–1995. Obejmują one szczegółową charakterystykę zbiorowisk roślinnych, z tabelami fitosocjologicznymi i opisami tendencji dynamicznych (Winnicki 1993a, 1999). Wyniki tych badań pozwoliły na wykonanie dla potrzeb planu ochrony BdPN, mapy fitosocjologicznej połonin w skali 1:5000. Opracowane zostały też gleby połoninowych zbiorowisk roślinnych (Skiba, Winnicki 1995).
Zbiorowiska piętra połonin w szczególny sposób wzbogacają różnorodność biocenotyczną BdPN. Po ustaniu wypasu, w wyniku wtórnej sukcesji odtworzyły się tu zespoły i zbiorowiska, których nie znajdziemy na rozległych obszarach intensywnie wypasanych połonin w pozostałych pasmach Karpat Wschodnich. W Bieszczadach opisano ok. 40 zbiorowisk połoninowych. Ich rozmieszczenie na połoninach nie jest przypadkowe i zależy od czynników, naturalnych, historycznych i antropogenicznych. Zbiorowiska połoninowe można połączyć w trzy grupy:
1. zbiorowiska zaroślowe połonin.
2. połoninowe zbiorowiska traworoślowe, ziołoroślowe i krzewinkowe.
3. zbiorowiska alpejskie: murawy, bażyniska, borówczyska, torfowiska i zbiorowiska szczelin i półek skalnych.
Wymienione grupy zbiorowisk w okresie przed pasterskim tworzyły na połoninach wyraźne piętra wysokościowe. Ponad górną granicą lasu, która przebiegała wyżej niż obecnie, rozciągał się stosunkowo szeroki pas zarośli, które w wyższych położeniach rozrzedzały się i przechodziły w pas traworośli i ziołorośli, wśród których występowały niewielkie płaty borówczysk. Ponad tymi zbiorowiskami, już na najwyższych grzbietach i kopułach szczytowych występują siedliska dla typowych zbiorowisk alpejskich. Pasterstwo przyczyniło się do likwidacji piętra zarośli. Miało one też duży wpływ na zmianę składu gatunkowego traworośli i ziołorośli oraz negatywnie oddziaływało na przyszczytowe zbiorowiska alpejskie. Gospodarka pasterska przyczyniła się do znacznego wzrostu powierzchni bliźniczysk czyli pastwisk z bliźniczką psią trawką. Pół wieku po ustaniu wypasu można zaobserwować jak przyroda powraca powoli do naturalnego porządku.
Powierzchnia wschodniokarpackiego bliźniczyska Hypochoeridi uniflorae-Nardetum stricte, które Pałczyński (1962) opisał jako zespół wschodniokarpackiej psiary Nardetum carpaticum orientale zmniejszyła się do niewielkich, rozproszonych oczek. Połoniny opanowane zostały przez traworośla. Największe powierzchnie zajmuje zespół z trzcinnikiem leśnym Tanaceto-Calamagrostietum arundinaceae, występujący na zboczach o większym nachyleniu. Wśród panującego trzcinnika leśnego w zbiorowisku tym występują często barwnie zakwitające gatunki roślin jak: złocień podbaldachowaty Tanacetum corymbosum subsp. clusii, prosienicznik jednogłówkowy Hypochoeris uniflora, goździk skupiony Dianthus compactus, wężymord różowy Scorzonera rosea, czosnek siatkowaty Allium victorialis itp. Na zboczach o niewielkim nachyleniu i na wypłaszczeniach rozległe łany tworzy traworośle wiechlinowo-śmiałkowe – zespół Poo chaixi-Deschampsietum caespitosum, opisany z Gór Czywczyńskich przez Pawłowskiego i Walasa (1948). Wsród tego typu zbiorowisk występują borówczyska z goryczką trojeściową Vaccinietum myrtilli gentianetosum asclepiadeae, a wokół rumowisk skalnych borówczysko z różą alpejską Vaccinietum myrtilli rosetosum pendulinae. Na glebach wilgotniejszych i żyźniejszych – próchniczno-glejowych, wykształca się wschodniokarpacki zespół kwiecistych ziołorośli połoninowych z pełnikiem alpejskim Trollio altissimae-Knautietum dipsacifoliae. W rejonie Rozsypańca Stińskiego spotykamy ziołorośla z wschodniokarpacką ciemiężycą białą Veratrum album. W niższej strefie połonin często pojawiają się płaty z panującym szczawiem alpejskim zaliczane do zespołu Galeopsidi speciosae-Rumicetum alpini. W pobliżu źródełek na silnie uwilgoconych glebach występuje młaki połoninowe. Zajmują one bardzo małe, rozproszone powierzchnie, są jednak zbiorowiskami najbogatszymi w gatunki. Powyżej górnej granicy lasu postępuje proces wtórnej sukcesji i odtwarzają się zbiorowiska krzewiaste, prawie wyeliminowane w okresie pasterskim.
Na zboczach eksponowanych ku północy, względnie chłodnych i wilgotnych odtwarzają się zarośla jarzębinowe z wietlicą alpejską zaliczane do nowo opisanego podzespołu Athyrio distentifoliae-Sorbetum alnetosum viridis, a na zacienionych rumowiskach u podnóża skalnych grzebieni wykształcił się rzadki zespół zarośli jarzębinowych z narecznicą szerokolistną Dryopteridi dilatatae-Sorbetum aucupariae. Na zboczach południowych, przesuszanych przez ciepłe wiatry, odtwarzają się zarośla jarzębinowe z trzcinnikiem leśnym Calamagrostis arundinacea-Sorbus aucuparia. Na stromym zboczu Tarnicy, gdzie w podłożu znajdują się warstwy wodonośne poprzecinane uskokami, co sprawia, iż woda gruntowa zwilża glebę, wykształcił się płat zarośli wierzbowo-olszowych Salix silesiaca-Alnus viridis. Przy potoczkach i źródełkach oraz w miejscach wysięków wód śródpokrywowych, wykształcają się płaty zespołu zarośli olszy zielonej Pulmonario filarszkyanae-Alnetum viridis opisanego w Górach Czywczyńskich przez Pawłowskiego i Walasa (1948).
Zbiorowiska alpejskie w waloryzacji zasobów przyrodniczych BdPN uzyskują najwyższą rangę ponieważ zajmują stosunkowo najmniejsze powierzchnie w najwyżej położonych, przyszczytowych częściach połonin i w nich głównie zlokalizowane są stanowiska rzadkich gatunków wysokogórskich, w tym wielu wschodniokarpackich. Spośród tej grupy zbiorowisk, zlokalizowanych na płytkich inicjalnych glebach (litosolach), należy wymienić murawę z kostrzewą niską i pięciornikiem złotym Potentillo aureae-Festucetum airoides, naturalne zbiorowiska szczelin i półek skalnych, borówczysko bażynowe Empetro hermaphroditi-Vaccinietum myrtilli, borówczysko połoninowe z kostrzewą niską - Vaccinietum myrtilli festucetosum airoidae. a także alpejskie torfowiska połoninowe z bażyną obupłciową Empetrum hermaphroditum-Sphagnum nemoreum.
Większość połonin w BdPN objęta jest ochroną ścisłą, co pozwoli na obserwację naturalnych procesów wtórnej sukcesji, które zachodzą tu po okresie zmian jakie w przeszłości wniosła na połoninach gospodarka pasterska.
Bieszczadzki
